Ποια ήταν η Σεβαστή Καλλισπέρη;

Χθες μάθαμε για τα έξι κατώφλια, όπως είναι το όνομα της παιδικής χαράς που βρίσκεται επί της οδού Καλλισπέρη. Η ίδια η οδός όμως, από πού πήρε το όνομά της;

Έκπληξη, η συνονόματη είναι γυναίκα!! Αρκετά σπάνιο για την Αθήνα, η ονοματοδοσία οδών είναι -εδώ που τα λέμε- κυρίως ανδροκρατούμενη υπόθεση στην πόλη μας -και αλλού. Επομένως, η Σεβαστή Καλλισπέρη (1858-1953) πρέπει να είχε αφήσει πίσω της πολύ σπουδαίο έργο, για να πάρει το όνομά της ολόκληρος δρόμος κάτω από την Ακρόπολη! Και όντως, είχε. Ήταν εκπαιδευτικός, από τις πρώτες γυναίκες εκπαιδευτικούς που δραστηριοποιήθηκαν στη χώρα μας. Επίσης πρωτοπόρος με εξαιρετικό έργο για την ελληνική εκπαιδευτική ανανέωση. Παρά την τρομερή μόρφωση που είχε λάβει χάρη στον πατέρα της (επιφανή άνδρα της εποχής εκείνης), και παρόλη την επιμονή της να συνεχίσει στην ανώτατη βαθμίδα εκπαίδευσης, η είσοδος της στο Πανεπιστήμιο Αθηνών είχε απορριφθεί, παραπάνω από μία φορές.

Προσπάθεια διαφοροποίησης

Αιτήματα για την εισαγωγή γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είχαν αρχίσει να κατατίθενται από το 1879, και κρίνονταν πάντοτε απορριπτέα. Η πρώτη γυναίκα φοιτήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών έγινε δεκτή το 1890 (και ήταν η Ιωάννα Στεφανόπολι, δημοσιογράφος). Η Σεβαστή Καλλισπέρη ανατράφηκε σε μία εποχή που δε θεωρούνταν καθόλου ωφέλιμο το σχολείο για τη διαπαιδαγώγηση των κοριτσιών, καθώς επικρατούσε η αντίληψη ότι η μετέπειτα πορεία τους είναι ριζικά διαφορετική από εκείνη που προδιαγράφεται για τα αγόρια. Τα καθήκοντα των γυναικών τότε ήταν αυστηρά περιορισμένα, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα. Μετά την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους το 1831, θεσπίστηκε το 1834 η δημόσια δωρεάν υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση και για τα δύο φύλα, ενώ δύο χρόνια αργότερα, το 1836 η δευτεροβάθμια εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική για τα αγόρια μόνο. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση για τα κορίτσια ήταν μια ιδιαίτερα δαπανηρή υπόθεση που ελάχιστες οικογένειες μπορούσαν να αναλάβουν. Οι οποίες οικογένειες έπρεπε επιπλέον να είναι και αρκετά προοδευτικές, για να επιθυμούν συνέχιση της εκπαίδευσης για τα κορίτσια τους. Ευτυχώς η οικογένεια Καλλισπέρη υπήρξε προοδευτική και έτσι ώθησε τη Σεβαστή και την υποστήριξε οικονομικά ώστε να σπουδάσει στη Φιλοσοφική Σχολή της Σορβόννης και επέστρεψε για να διδάξει σε σχολεία. Σύντομα έγινε επόπτρια δημοτικών σχολείων και έκτοτε η βελτίωση των συνθηκών μαθητείας στην ελληνική επικράτεια έγινε έργο ζωής της.

Δούλεψε σκληρά για να αρχίσουν να εξαλείφονται οι ανισότητες στη μόρφωση και αξιοποίησε όλα τα μέσα για το σκοπό αυτό – συνέγραψε και διαβήματα σχετικά με τη μόρφωση των κοριτσιών, τα οποία είχε καταθέσει στη Βουλή. Για την ακρίβεια, δούλεψε πολύ σκληρά για να πετύχει κάτι παρόμοιο. Είχε σημαντικό συγγραφικό έργο και παράλληλα δεν έπαψε ποτέ να εμπλουτίζει τις γνώσεις της με ταξίδια τα οποία είχαν σκοπό τη μελέτη του εκπαιδευτικού συστήματος σε άλλα κράτη (π.χ. Η.Π.Α.). Για την ακρίβεια, δούλεψε πολύ σκληρά για να πετύχει κάτι παρόμοιο. Εισήγαγε πολλές καινοτομίες -στο σχολείο και έξω από αυτό. Όπως τις γνωστές μας «ποδιές», το κοινό ένδυμα που φορούσαν οι μαθητές έως το 1982 και αποσκοπούσε επίσης στην ισότητα και την μείωση -όσο ήταν δυνατόν- στοιχείων της κοινωνικής τάξης που διακρίνονταν στην ενδυμασία των παιδιών.

Το σπίτι στην Ακρόπολη και η τελευταια επιθυμία

Βρίσκεται στη γωνία Καλλισπέρη και Παρθενώνος, στην Ακρόπολη, που τότε -το 1911- ήταν πολύ πιο ταπεινή συνοικία και θεωρούνταν μακριά από το κέντρο της πόλης. Δεν ήταν καθόλου περιοχή υψηλών εισοδημάτων, οι δρόμοι ήταν αρκετά στενοί και τα οικήματα απλής αρχιτεκτονικής. Η οικία Καλλισπέρη ξεχωρίζει μορφολογικά ως η πρώτη αστική κατοικία που χτίστηκε στη γειτονιά της Ακρόπολης.

Ακόμη εντυπωσιάζει ο μεγάλος, γωνιακός, κυκλικός όγκος, που δεν είχε εφαρμοστεί πολύ σε άλλα κτίρια την εποχή εκείνη. Στο σπίτι είχαν ενταχθεί αρμονικά ρυθμοί με διαφορετικές καταγωγές: νεογοτθικά στοιχεία, φουρούσια στα μπαλκόνια, παραστάδες και αετώματα. Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή νεωτερικά υλικά και κονιάματα -όπως το οπλισμένο σκυρόδεμα- που ως τότε δεν είχαν συχνή χρήση. Σε όλα της καινοτόμος η κυρία Καλλισπέρη!

Photo credits: Γιώργος Φιοράκης, Monumenta